De armoedeval nog steeds pijnpunt in armoede- en participatiebeleid

22 januari 2021

Van een ‘armoedeval’ is sprake als een huishouden meer gaat verdienen met betaald werk, maar tegelijkertijd zijn totale inkomen ziet dalen, in het bijzonder bij huishoudens die rond of net boven het sociaal minimum zitten. Literatuuronderzoek van Sociaal Planbureau Groningen laat zien dat de armoedeval al heel lang bestaat en nog niet is uitgebannen. Ook komt naar voren dat gemeenten de armoedeval kunnen verzachten. Het literatuuronderzoek is gedaan ter voorbereiding op een groter onderzoek naar wat mensen in armoede of schulden stimuleert of belemmert om hun situatie te verbeteren.

De belangrijkste uitkomsten

• In theorie lopen veel mensen die vanuit een uitkering of ander laag inkomen (meer) gaan werken het risico op een armoedeval. Dat komt omdat gemeentelijke armoede- of minimaregelingen komen te vervallen als het inkomen een bepaalde grens passeert.* De armoedeval is dan ook het grootst in gemeenten die veel van dergelijke regelingen hebben.
• Het is niet duidelijk in hoeverre de armoedeval zich werkelijk voordoet. Dit hangt af van het aantal minimahuishoudens dat meer gaat verdienen, van hoeveel ze dan extra gaan verdienen en van de mate waarin ze voorheen gemeentelijke regelingen benutten. Zo zullen huishoudens die niet of nauwelijks een beroep deden op armoederegelingen en huishoudens die direct een grote inkomenssprong maken, geen last hebben van de armoedeval.
• Gemeenten kunnen (de kans op) de armoedeval verkleinen door voor verschillende armoederegelingen een andere inkomensgrens te hanteren. Ook het – op maat en tijdelijk – compenseren van huishoudens die lijden onder de armoedeval kan helpen.
• In situaties waarin feitelijk geen sprake is van armoedeval, kan de vrees daarvoor mensen belemmeren om (meer) te gaan werken. Ook kan het zo zijn dat het aanvaarden van (meer) werk weliswaar niet tot een lager inkomen leidt, maar ook geen financiële verbetering oplevert. In voorlichting en begeleiding bij de uitstroom van uitkering naar werk verdient dit aandacht. Denk aan: geef een reëel beeld van financiële vooruitzichten en maak andere dan financiële voordelen van werk bespreekbaar.

*Waar de grens ligt, verschilt per gemeente; vaak 110% tot 120% van het sociaal minimum.

Lees het volledige artikel Gemeenten spelen belangrijke rol bij ontstaan én oplossen van de armoedeval op de website van Sociaal Planbureau Groningen.