Nieuwe kansen voor vroegsignalering schulden

28 april 2020

In het kader van De Brede Schuldenaanpak volgt in 2021 een wetswijziging voor gemeentelijke schuldhulpverlening. De beoogde startdatum is 1 januari 2021. Gemeenten krijgen hiermee de mogelijkheid om persoonsgegevens van inwoners met betaalachterstanden in een vroeg stadium uit te wisselen. De wetswijziging biedt kansen voor vroegsignalering van schulden.

Vroegsignalering binnen schuldhulpverlening is het zo vroeg mogelijk in kaart brengen van inwoners met substantiële schulden. Om vervolgens effectieve hulpverlening in te kunnen zetten en hier op langere termijn kosten te besparen. Dit is mogelijk door gebruik te maken van signalen vanuit verschillende organisaties wat betreft betaalachterstanden en de inzet van outreachende hulpverlening.

Wat verandert er?

De Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) stelt gemeenten verantwoordelijk voor het bieden van hulpverlening aan inwoners met problematische schulden voor hun vaste lasten. Om een goed plan van aanpak vast te kunnen stellen voor de cliënt, heeft een hulpverlener verschillende informatie nodig. Denk aan het salaris, de gezondheid, de wijze van wonen(lasten) en eventuele onderneming van de cliënt. Volgens huidige regels dient de cliënt deze informatie zelf aan te leveren. In de praktijk blijkt dit een ingewikkeld en lang proces. De wetswijziging zorgt er onder andere voor dat deze opvraag van gegevens gemakkelijker wordt. De hulpverlener mag de nodige informatie opvragen bij verschillende partijen zonder continue toestemming te hoeven vragen aan de cliënt. Ook organisaties (o.a. woningcorporaties, energie- en waterleveranciers) hoeven, na ingang van de wetswijziging, bij meldingen van betalingsachterstanden bij gemeenten geen toestemming meer te vragen aan klanten. In de huidige situatie is dit in strijd met de privacywet (AVG). Organisaties mogen immers geen persoonsgegevens uitwisselen met derden zonder expliciete toestemming van de eigenaar van die gegevens. Daarom is er frictie tussen het goed willen uitvoeren van vroegsignalering en het naleven van de privacywet. Dit is de aanleiding voor de wetswijziging.

De wetswijziging treedt officieel in 2021 in werking, maar er ligt nu al een mooie kans om deze goed op te pakken. Juist nu er in deze onzekere periode vanwege het Corona-virus waarschijnlijk nieuwe risicogroepen naar voren komen, waarbij vroegsignalering een essentiële rol speelt om deze inwoners te signaleren en individuele en maatschappelijke schade te beperken.

Wat betekent dit voor gemeenten?

Gemeenten zijn ervoor verantwoordelijk om richting te geven aan de integrale schuldhulpverlening aan haar inwoners. De nieuwe wetswijziging betekent dat gemeenten concreet na moeten denken over het vormgeven van vroegsignalering. Verschillende gemeenten zijn hier al intensief mee bezig, door bijvoorbeeld gebruik te maken van De VoorzieningenWijzer, Geldfit of andere instrumenten. Dit is zeer positief. De wetswijziging geeft daarnaast nieuwe mogelijkheden om het proces van vroegsignalering aan te pakken en wellicht te vereenvoudigen.

Te beginnen bij iemand benoemen die de ontwikkeling van het beleid op zich neemt. Denk aan een contactfunctionaris, een ambtenaar of een projectleider. Dit kan intern, maar ook extern als een goede oplossing voor het verkrijgen van een frisse blik. Een goede samenwerking tussen de gemeente en organisaties is daarbij van groot belang. Het advies hierbij is om te werken vanuit concrete verhalen van mensen of vanuit een visie (inhoudelijke doelstellingen). Hierdoor wordt monitoring en bijsturing mogelijk.

Er moet onder andere nagedacht worden over de uitwisseling van persoonsgegevens:

• Komt er een extern meldpunt die signalen van woningcorporaties, zorgverzekeraars, energie- en waterbedrijven verwerkt?
• Welke ICT-voorziening gaat gebruikt worden om deze gegevens veilig te delen?
• Welke organisaties spelen een belangrijke rol in de informatievoorziening voor de schuldhulpverlener en hoe gaat die informatie gedeeld worden?

Corona: extra aandachtspunt

Ook komt de situatie rondom COVID-19 en bijbehorende maatregelen om de hoek kijken: ontstaan er nieuwe risicogroepen? Biedt de wetswijziging kansen om deze groepen vroegtijdig te bereiken? Of om hun signalen op te pakken? Denk je aan Corona, dan denk je ook aan werkwijzen om zo min mogelijk fysiek contact te hebben, zonder dat de kwaliteit van de hulpverlening in het geding komt.

Met elkaar aan de slag!

Er zijn de afgelopen maanden diverse grote netwerkbijeenkomsten rondom het thema armoede en schulden georganiseerd in Groningen en Drenthe. Aanwezige inwoners, maatschappelijke organisaties en overheden herkenden en benoemden daarbij drie thema’s waarvoor draagvlak aanwezig is om aan te werken:

1. Ervaringsdeskundigheid;
2. Bejegening;
3. Vroegsignalering.

Ten aanzien van vroegsignalering zijn tijdens de netwerkbijeenkomsten enkele aandachtsvelden benoemd als input voor een actieagenda:

• Betere en andere vindplaatsen van de doelgroep (bibliotheek, voedselbank, supermarkt etc.);
• Investeren in herkenning van de doelgroep en manieren van communiceren;
• 1 op 1 contactpersoon waar mensen als eerste naar toe komen: één ingang, klant portaal, loket;
• Blockchain gebruiken;
• Een platformoverleg tussen verschillende gemeentes en organisaties instellen. Een eerstelijnsoverleg;
• Dienstverleners geven een overzicht van alle mogelijkheden die er zijn voor cliënten;
• Organisaties stemmen hun dienstverlening op elkaar af;
• Verdiepend onderzoek hoe we het snelste in contact komen met iemand met beginnende financiële problemen.

CMO STAMM Academie Webinar Wijziging Wet gemeentelijke schuldhulpverlening

Ben je benieuwd wat de wetswijziging Wet gemeentelijke schuldhulpverlening precies inhoudt en wat hierbij van jouw als gemeente, instelling, of schuldeiser wordt verwacht? Meld je dan aan voor de Webinar ‘Wijziging Wet gemeentelijke schuldhulpverlening’ op dinsdag 26 mei aanstaande om 11 uur. Hierin schetsen wij een duidelijk beeld van de wetswijziging, de nieuwe kansen en aandachtspunten.