Leven in armoede betekent dat je te weinig financiële mogelijkheden hebt om de minimaal noodzakelijke goederen en voorzieningen te bekostigen. Langdurige armoede werkt door op alle levensgebieden.
Geld tekort
Mensen die leven in armoede komen geld tekort. Het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft het tekort van huishoudens op jaarbasis berekend.
- De tekorten verschillen sterk per huishouden
- De mediaan (‘middelste waarde’ in de rij van tekorten) ligt op 2.300 euro per jaar in 2014.
- Het grootste inkomenstekort doet zich voor bij huishoudens met winst uit onderneming (6.500 euro op jaarbasis).
- Huishoudens met een uitkering of pensioen hebben het kleinste tekort (1.500/1.600 euro per jaar).
Meer details zijn te vinden op de SCP-site Armoede in kaart 2016.
Sociaal isolement
Vanwege hun beperkte budget hebben mensen in armoede minder mogelijkheden om deel te nemen aan maatschappelijke activiteiten en sociale contacten te onderhouden.
- Meedoen brengt extra kosten met zich mee, bijvoorbeeld voor lidmaatschap, entree, vervoer, telefoon, computer, internet, cadeautjes, kleding.
- En er is sprake van sociale verwachtingen (bijvoorbeeld dat iedereen een rondje geeft of mensen bij zich thuis uitnodigt), die arme mensen van meedoen kunnen weerhouden. Vaak speelt schaamte voor de eigen situatie daarin mee.
Minder goede gezondheid, minder gunstige woonsituatie
Gezondheidsproblemen en woonproblemen houden verband met armoede.
- Mensen met ernstige gezondheidsproblemen hebben minder kans op een baan met een ruim inkomen.
- Een laag inkomen biedt minder mogelijkheden om in de eigen gezondheid te investeren; denk aan: gezond eten, sportdeelname, (para-)medische hulp (eigen risico, onverzekerde vormen van zorg).
- Leven in armoede is stressvol en vergroot de kans op (psychische) gezondheidsproblemen.
- Mensen met weinig geld wonen vaker in een goedkope woning en in een wijk waar veel problemen spelen.
Verminderd denkvermogen
Langdurige schaarste ontneemt mensen het vermogen om hun situatie te verbeteren, want langdurige schaarste beperkt het denkvermogen. Dat stellen Mullainathan en Shafir in hun boek ‘Schaarste’ (2013). Met andere woorden:
- Mensen die zich voortdurend zorgen maken over het feit dat ze onvoldoende geld hebben, houden minder denkruimte over voor zaken die hen vooruit zouden helpen, zoals het leren van nieuwe vaardigheden, werk zoeken en goed plannen.
- Armoede maakt mensen minder alert, vergeetachtiger, ongeduldiger, impulsiever. Ook is sprake van negatieve invloed op de intelligentie.
Ook in ‘Mobility Mentoring®’ (Jungmann en Wesdorp 2017) gaat het over de invloed van armoede op het gedrag:
- Chronische stress door schulden en armoede verandert de ‘bedrading’ van het brein. Dat beïnvloedt het geheugen negatief en maakt dat mensen geen overzicht kunnen krijgen en niet meer in staat zijn om doelgericht en probleemoplossend te handelen.
- Door chronische stress gaan mensen meer bij de dag leven, zijn ze minder goed in staat om doelen en prioriteiten te stellen, emoties te reguleren en strategieën te ontwikkelen voor als het tegenzit.
Meer informatie
- Ga voor informatie over de gevolgen van armoede voor kinderen en jongeren naar de pagina Opgroeien in armoede.
- Wil je meer weten over hoe mensen het zelf ervaren om langdurig te moeten rondkomen van een laag inkomen of met problematische schulden? Waar ze tegenaan lopen en wat ze doen om hun situatie te verbeteren? In 9 versnellingssessies gaven in totaal 102 Groningers en 3 Drenten, die zelf met armoede of schulden te kampen hebben antwoord op deze vragen. Lees hierover op de website van Sociaal Planbureau Groningen.
- Neem voor meer informatie contact op met Erik Meij, onderzoeker van Sociaal Planbureau Groningen.